پیشینه پژوهش در مقاله نویسی و ساختار مرور پیشینه‌ی تحقیق چگونه است
پیشینه‌ی پژوهش یا مرور ادبیات تحقیق ( Literature review) بخشی از مقاله‌های چاپ شده در مجلات علمی است که در آن وضعیت پژوهش‌های انجام شده در حوزه‌ی پژوهشی ویژه ارائه می‌گردد و رویکردهای خاصی که در آن حوزه مورد توجه قرار گرفته‌اند مرور می‌شوند . بخش پیشینه پژوهش همانند دیگر بخش‌های یک مقاله علمی تحت بررسی داوری همتا قرار می‌گیرد و نوشته‌های آن باید به درستی به منابع معتبر ارجاع داده شوند . بعضی از ژورنال‌ها در پایان هر دوره ، نوشتاری با عنوان «دوره سالانه» یا «مرور سالانه» منتشر می‌کنند که در آن به مرور مقالات چاپ شده به ویژه در آن ژورنال پرداخته می‌شود .
داوری همتا( Peer review) چیست؟
به روند بازنگری همه‌جانبه‌ی مقاله‌های علمی توسط متخصصان همان رشته با دقت بالا را داوری همتا گویند. متخصصان پژوهش‌های دریافت شده را تجزیه تحلیل و یافته‌های آن را بررسی می‌نمایند و به پرسش‌های ویژه‌ای که دیگر صاحب‌نظران، اعم از مسئولین مجله (معمولاً سردبیران مجله) و خوانندگان متخصص مطرح می‌کنند، پاسخ می‌دهند. سپس داوران همتا، نکته‌های مفیدی در مورد میزان اهمیت ، نو‌آوری ، طرز ارائه‌ی نتایج ، اعتبار آن‌ها، رعایت اصول اخلاقی و سایر ویژگی‌های مقاله‌هایی که داوری می‌نمایند را مطرح می‌کنند. تا سال‌های دهه نود، داوری همتا دقیقاً مورد مطالعه قرار نگرفته بود
و برای نخستین بار در ایران در سال ۱۳۸۵ واژه‌ی هم‌ترازخوانی به عنوان معادل آن به کار برده شده است
جایگاه مرور پیشینه در فرآیند تحقیق
هر پژوهش چنان با اطلاعات و منابع دانشی در هم آمیخته است که بدون توجه به اطلاعات موجود و رفتار اطلاع یابی مؤثر ، نمی‌توان اطلاعات جدید و به اصطلاح ” دانش نو ” را تولید کرد. هر فعالیت پژوهشی فرایندی چند مرحله‌ای دارد (توانایی شناسایی، بازیابی، مرور و تحلیل و نوشتن) که در نگارش پیشینه‌ی تحقیقات جایگاه مهمی دارد به گونه‌ای که مرور پیشینه تا گام‌های پایانی پژوهش ادامه دارد . به بیان دیگر پژوهشگر باید تا به اتمام رساندن تحقیق خود با دیگر پژوه‌ها‌ی همواره در تعامل باشد
گام‌های مهم در فرآیند پژوهش :
- یافتن زمینه و موضوع مناسب برای تحقیق(مسئله یابی)
- مطالعه و مرور پیشینه‌ی نظری و پژوهشی
- تدوین پرسش‌ها یا فرضیه‌های پژوهش
- تعیین روش تحقیق، ابزار گردآوری داده‌ها و آزمون‌های آماری
- اجرای پژوهش و گردآوری داده‌ها
- تجزیه و تحلیل داده‌ها و ارائه یافته‌ها
- بحث و نتیجه‌گیری و سرتنجام تدوین گزارش پژوهش
مفهوم و اهمیت مرور پیشینه در نگارش تحقیق
پژوهشگر نخست باید با مطالعه‌ی تحقیقاتی ، شناخت نسبى از مسئله و مفاهیم مرتبط با آن را به دست آورد و سپس با بررسى پیشینه ، شناخت خود را کامل‌تر سازد . ممکن است با شناخت کامل‌تر نسبت به مسئله بتواند منابع جدیدى را براى پیشینه‌ی تحقیق به دست آورد که با مطالعه‌ی آن منابع به شناخت دقیق تر مسئله برسد.
از دیدگاه کلی ، مرور نوشتارها و پیشینه‌ی پژوهش عبارت است از بررسی تحلیلی آثار صاحب نظران و پژوهشگران در یک تحقیق با موضوع خاص. از این رو فعالیتی تحلیلی وانتقادی است که طی آن پژوهشگر متون و آثار موجود در زمینه‌ی پژوهش را شناسایی و بر اساس یک الگوی مشخص و با در نظر داشتن هدف خاص پژوهش خود ، آن‌ها را بررسی، تحلیل و نقد کند تا در راستای پژوهش خود از آن‌ها استفاده کند. توجه داشته باشید که مرور نوشتارها ، خلاصه‌ی پژوهش‌های پیشین نیست بلکه مطالعه‌ای است که علاوه‌بر خلاصه کردن پژوهش‌های پیشین، آن‌ها را ارزیابی و ارتباط آن‌ها را با یکدیگر و با پژوهش مدنظر پژوهشگر مشخص می‌کند.
تحقق اهداف هر پژوهش به میزان زیادی به کیفیت پیشینه‌ی پژوهش بستگی دارد .
هدف از پیشینه‌ی پژوهش در نگارش تحقیقات چیست؟
نگارش پیشینه پژوهش یا مرور متون در هر نوشته‌ی علمی اهدافی را دنبال می‌کند. از این رو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- شناسایی آثار مطرح، نویسندگان و پژوهشگران معتبر و کلیدی در موضوع مورد نظر
- شناسایی نظریه‌ها، فرضیه‌ها و مباحث عمده در زمینه موضوع مورد پژوهش ( پژوهشگر باید به‌طور کامل نشان دهد که تحولات نظری و کاربردی در حوزه یا موضوع مورد توجه وی چیست و تا کجا پیش رفته است.)
- توصیف اینکه پژوهشگر تا حد ممکن همه آثار و پژوهش‌های مرتبط را مورد توجه و بررسی قرار داده است .
- اطمینان از تکراری نبودن کار محقق (وجود تفاوت‌هایی در یک یا چند زمینه نسبت به سایر آثار مشابه )
- تأکید بر اینکه کار پژوهشگر با توجه به یافته‌های سایر پژوهش‌ها انجام می‌گیرد و یافته‌های جدیدتری از آن انتظار می‌رود .
- شناسایی متغیرهای گوناگونی که در انجام پژوهش و سنجش کمی یا کیفی نقش دارند .
- توصیف این مسئله که در پژوهش‌های دیگر محققان از چه روش‌ها و چه ابزارهایی برای گردآوری و تحلیل کمی و کیفی اطلاعات استفاده شده است . اینکه تا چه میزان آن روش‌ها وابزارها معتبر بوده و نقش آن‌ها در پژوهش چه می‌تواند باشد؟
- شناسایی کمبود‌هایی که در منابع پژوهشی تحقیق وجو دارد (پیدا کردن موضوع مناسب توسط پژوهشگر )
نکته قابل توجهی که بر اهمیت بخش مرور نوشتارها‌ی پیشینه‌ی پژوهش در مقاله‌ها ، پایان نامه‌ها و گزارش‌های پژوهش می‌افزاید آن است که کیفیت این بخش از کار پژوهشی به منزله‌ی یک شاخص داوری برای این گونه آثار به‌شمار می‌رود. چنانچه پیشینه پژوهش از جامعیت، عمق، انسجام، دقت و تحلیل‌های قوی برخوردار باشد، خواننده یا داور قضاوت مثبتی نسبت به کل اثرخواهد داشت. به نوعی اطمینان حاصل می‌شود که پژوهشگران تلاش زیادی در بررسی و استفاده درست از آثار و نوشته‌های موجود به عمل آورده‌اند .
ارتباط پژوهش مدنظر محقق با سایر پژوهش ها
هر طرح پژوهشی در شبکه‌ای از پیوندها میان مطالعات هم موضوع قرار دارد که ترسیم این ارتباطات در بخش مرور پیشینه‌ی پژوهش انجام می‌شود. یکی از هدف‌های عمده پیشینه‌ی پژوهش آن است که ارتباط پژوهش در حال انجام، به لحاظ پشتیبانی یا مقایسه، با پژوهش‌های پیشین مشخص شود . بدیهی است که هر پژوهش باید با توجه به پژوهش‌های پیشین مربوطه طراحی و اجرا شود و ارتباط میان پژوهش در دست انجام با سایر پژوهش‌های مرتبط را به شکل عینی و عملی، در بخش پیشینه پژوهش و همچنین در تمام تحقیق برقرار کرد. در واقع مرور پیشینه‌ی تحقیق مشخص کننده‌ی میزان پیشرفت علم تا کنون و بیانگر خلاء‌های موجود در آن است.
ساختار و محتوای مرور پیشینه
ساختار پیشینه چارچوبی است که بخش‌ها و اجزای پیشینه پژوهش در آن ارائه می‌شود. پیشینه پژوهش باید در قالب یک ساختار متناسب با محتوای پایان نامه یا طرح پژوهشی ارائه شود تا پژوهشگر بتواند حاصل کار خود را به درستی در آن ساختار بیان کند. به‌طور معمول در یک پایان نامه یا گزارش پژوهشی، ساختار پیشینه به صورت زیر است :
مقدمه (درآمد) پیشینه
پیش از ورود به بررسی و نقد متن‌های مرور شده لازم است هدف، چارچوب، دامنه کار و رویکرد را در یک مقدمه‌ی کوتاه بیان کرد. این مقدمه باید تصویر کلی از موضوع پژوهش، اهمیت آن، و سپس وضعیت کلی نوشتارها و پژوهش‌های نگارش شده در آن موضوع را در حد یک یا دو بند (پاراگراف) ارائه کند. ابتدا بهتر است یک یا دو جمله درباره‌ی موضوع مورد بررسی بیان شود. سپس دربارهٔ جایگاه و اهمیت موضوع موبوطه و آنگاه چند جمله دربارهٔ وضعیت موجود مطالعات و پژوهش‌های مرتبط با موضوع آورده شود.
بدنه اصلی پیشینه‌ی تحقیق
این بخش به نظم ارائه‌ی محتوا و چگونگی ارائه‌ی آن اشاره دارد. ساختار پیشینه تحقیق بر مبنای روال زمانی ، دسته‌بندی مکانی و یا ساختار موضوعی صورت می‌گیرد. پس از مقدمه مورد نظر ، لازم است آثار مرور شده را به دسته‌های مناسبی که با پژوهش در دست انجام مناسبت دارد تفکیک کرد.
پیشرفت مباحث باید از یک رویکرد کلی به سوی بحث‌های تخصصی حرکت کند. در ابتدای هر بحث تخصصی نیز می‌توان یک جمله مقدماتی مبنی بر معرفی موضوع مورد بحث و اهمیت آن اضافه کرد. در این جمله حتی می‌توان به کیفیت و کمیت پژوهش‌های انجام شده نیز اشاره کرد. تنوع ساختار و تنظیم محتوا در مرور پیشینه بستگی به نوع و هدف پژوهش دارد. محتوای پیشینه می‌تواند براساس مفاهیم و متغیرهای مطرح در پژوهش‌های پیشین و دیدگاه‌های نظری در مورد آن‌ها تنظیم شود. لازم است در هر مقوله تخصصی، منابع مرور شده را به ترتیب سال انتشار آن‌ها دنبال یکدیگر آورد.
مرور پیشینه از نظر مکانی به دو دسته تقسیم می‌شود
پیشینه در داخل کشور
پیشینه در خارج کشور
استنتاج پایانی از مرور نوشتارها
در پایان لازم است محقق یک استنتاج کلی از مرور نوشتارها و پیشینه‌ی پژوهش ارائه دهد . بدین مفهوم که وضعیت کلی پژوهش‌های مورد بحث و یافته‌های مهم آن را در یک یا دو بند بیان کرد. چنانچه مرور نوشتارها و پیشینه پژوهش برای یک کار جدی مانند نگارش پایان نامه یا طرح پژوهشی انجام می‌شود، استنتاج نهایی باید با توجه به هدف مورد نظر و شناسایی زمینه‌های مناسب برای طرح سوال‌ها یا فرضیه‌ها، متغیرهای دخیل در پژوهش، روش‌های به کار رفته، آزمون‌های آماری، یافته‌ها و نیز پیشنهادهای صاحب نظران برای انجام پژوهش‌های بیشتر صورت گیرد.
انتشار این متن با عنوان زیر به عنوان منبع بالامانع می‌باشد
“گردآوری شده توسط پروژه سرای اوج دانش : https://ojdaneh.com“
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.